Bosschenaar en Brabander in Parma
Over nieuw onderzoek naar de vergeten Bosch-Brabantse schilder Jan Soens en een mogelijke expositie in het Noordbrabants Museum We kennen de carnavalsschlager: ‘ Den Bosch is mooier dan Parijs.’ Niet iedere Bosschenaar keek of kijkt zo naar zijn stad. Er zijn nogal wat Bosschenaren voor wie ’s-Hertogenbosch onvoldoende te bieden had of heeft. Geen universiteit, geen industrie, geen kunstzinnig klimaat, geen wetenschappelijke traditie, geen ruimte voor het experiment. ‘Stad van oma’ is niet alleen van deze tijd. Dan ga je al ondernemend op zoek naar een andere leefomgeving.
Jan Soens was mogelijk zo iemand. De Bossche en Brabantse schilder Jan Soens (ca. 1547 – 1611) was lange tijd een vergeten naam in de (kunst)geschiedenis. Toch was hij een sleutelfiguur in de artistieke uitwisseling tussen de Nederlanden en Italië in de zestiende eeuw en vroege zeventiende eeuw.
Jan Soens is na zijn vertrek uit ‘s-Hertogenbosch inwonend leerling bij de Vlaamse figuurschilder Gilles Mostaert (1528-1598) in Antwerpen. Gillis was vooral een figuurschilder, geen wetenschappelijke maar zijn overleden tweelingbroer Frans was een bekend landschapschilder. Jan Soens heeft veel van zijn schilderwerken gezien en geleerd vooral door het kopiëren van zijn manier van schilderen. Juist hier lag zijn begaafdheid en waarschijnlijk is hier de basis gelegd voor zijn ontwikkeling en grote faam als landschapschilder. Daarnaast heeft hij ook naam gemaakt als schilder van historische en christelijk- religieuze voorstellingen. Hij schilderde voornamelijk in olieverf op doek, soms ook op koper en later in Italië maakte hij ook veel muurschilderingen en fresco’s maakt.
Na zijn verblijf in Antwerpen vertrekt Soens naar Rome, waar hij zich aansluit bij een groep Brabantse kunstenaars die werden geroemd om hun landschappen. Later wordt hij hofschilder van de hertogen van Farnese in Parma, waar hij naast landschappen ook religieuze werken maakte in dienst van de Contrareformatie.
In 1573- 1574 werkte hij in de werkplaats van het Vaticaan dat geleid werd door Lorenzo Sabatini, die ook zijn leermeester werd in Italië. Hier heeft hij ook geleerd a fresco te werken. Carel van Mander zou hem hier in Rome ontmoet hebben en aan het werk hebben gezien. In die tijd kwamen landschappen erg in de mode maar er waren maar weinig goede Italiaanse landschapschilders. Een uitgelezen kans voor Soens om zijn kunnen te tonen. Hij wordt lid van de Academia di San Luca in Rome als Giovanni Fiammingho ('Vlaming').
In een lezing op zaterdag 21 juni a.s. presenteert Ralph Zijlemans nieuwe inzichten over het leven en werk van Soens, op basis van een onderzoek dat hij de afgelopen maanden deed in opdracht van Het Noordbrabants Museum. Dit museum, al in bezit van een werk van Soens, denkt na over een mogelijke expositie over het werk van Soens. Speciaal aandacht is er voor Soens’ Brabantse of Bossche (?)wortels en zijn unieke positie als ‘vertaalsleutel’ tussen de Noord-Europese traditie en de Italiaanse renaissancecultuur.
Ralph Zijlemans studeerde kunstgeschiedenis in Utrecht en specialiseerde zich in de prent- en schilderkunst van de Lage Landen in tussen 1500 en 1650, met een speciale focus op het oude hertogdom Brabant en haar kerkelijk erfgoed. De lezing begint om 14.00 uur en eindigt omstreeks 15.45. Plaats van handeling is de Knillispoort, Korte Waterstraat 15 ‘s-Hertogenbosch
