Fototentoonstelling ‘Op handen gedragen’

Voor haar documentair fotoproject ‘Op handen gedragen’ ging Claudia Zanin op bezoek bij (oud) Bosschenaren die herinneringen koesteren horend bij een dierbaar bezit uit de Bossche oorlogstijd. Elk voorwerp roept vragen op, laat tijd en verhalen her(be)leven. De voorwerpen worden letterlijk en figuurlijk op handen gedragen.

Welke anekdote gaat er schuil achter de rimpelige handen met het kristallen glas? Wat is het indrukwekkende verhaal bij de terugbezorgde Kiddush-beker? Hoe zit het met dat Kampgeld? En wat zit er achter die Wilhelmientjes die verwerkt zijn tot armband en koffielepeltjes? Deze en andere foto’s met bijbehorende verhaal zijn te zien op de gratis toegankelijke expositie die van dinsdag 1 oktober tot en met zaterdag 2 november te zien in Huis 73 (oud Muzerije).

Bedenker en maker Claudia Zanin (57): “Vaak heb je aan één dierbaar iets voldoende om de tijd uit het verleden te laten herleven. Voor mij waren het stuk voor stuk memorabele bezoeken. Soms kwamen er bij de geportretteerden zelfs herinneringen boven kwamen waarvan ze niet wisten dat ze die nog hadden. Anderen gingen verder graven; voor hen kwam er nieuwe informatie boven, horend bij hun eigen geschiedenis. Bijzonder om de geschiedenis zo tot leven te zien komen.”

Humor Dit gebeurde, onbedoeld, ook haarzelf. Bij het vormgeven van de poster, herinnerde ze zich een schrift uit het ouderlijk huis. Ze haalde het terug uit een archief en bekeek het, door de opgedane kennis, met andere ogen. “De vele gesprekken leerden me dat het gewone leven lange tijd, zo goed een kwaad als het ging, doorging. Op enig moment was samenscholing verboden. Sport was daarop een uitzondering. Dat schrift laat zien dat Mijn vader en zijn vrienden in november 1943 een tafelvoetbal en schaakcompetitie startten. Twee avonden per week zagen ze elkaar. Ik citeer ‘ten huize van den voorzitter-secretaris-penningmeester-competitieleider-scheidsrechter den Heer Nino Zanin.’ Hahaha, ik moest lachen om die laatste regel, echt mijn pa. Mooi om te zien dat ze ondanks alle ellende er het beste van maakten.”

Staatsvijand “Het was niet mijn intentie om er een persoonlijk project van te maken, maar er schoot me een brief te binnen die redelijk uniek is voor de stad. Alle Italianen waren door de Nederlandse regering uitgeroepen tot staatsvijand, puur op basis van hun nationaliteit. Toen ik mijn broer vroeg naar de rehabilitatie-brief, vond hij iets nog veel specialers. Het was een brief van mijn opa aan het Nederlands Beheersinstituut, waarin hij beschreef hoe het gezin zich in de oorlog had gedragen. Er kwamen dingen boven tafel, waar ik compleet geen weet van had. Ik werd er stil van. Erg indrukwekkend.” Ze besloot daarom die brief, in handen van haar broer, ook een plekje te geven op de expo.

De kiem De kiem voor het documentaire fotoproject wordt een jaar geleden, in 2023, gelegd. Als Jan Kort haar af en toe updates geeft over zijn diorama’s over de Bossche Bevrijding, gaat het bij Claudia borrelen en bruisen. Ze interviewt Jan en de publicatie in het Brabants Dagblad brengt haar op het spoor van ooggetuigen en nabestaanden van de bevrijding van ‘s-Hertogenbosch.

Unieke ontmoetingen volgen. “Ik ben dankbaar voor de verhalen die met me zijn gedeeld. Het voelt bijzonder om zelfs nieuwe, onderbelichte zaken boven tafel te hebben gekregen. Zo was het interview met de drie hoogbejaarde zusjes Meuwese onvergetelijk. Wat ik hoopte, ontvouwde zich voor mijn ogen. Ieder had zijn eigen herinneringen; maar ze verrasten elkaar ook met nieuwe weetjes.” De zusjes maken deel uit van de expo.

“Ook het verhaal van Jos van de Sande is speciaal. Jan Kort toog naar Toos van de Sande, een van beide meisjes op de wereldberoemd geworden oorlogsfoto. Die van de vader die schuilt achter een tank bij het kapotgeschoten tankstation. Gezien haar leeftijd kreeg ze sneak-preview van het bijbehorende diorama. Ik legde het verhaal vast op beeld en schrift. Toos, normaliter één grote spraakwaterval, viel stil en raakte zichtbaar ontroerd door de levensechtheid van het 3D bouwwerk. Hierop prijkt niet alleen de achtergelaten kinderwagen, maar ook haar moeder. Een nieuwe dimensie ontvouwt zich als de familie vertelt dat moeder op dat moment hoogzwanger was. En dat zij ook zoontje Jos bij zich had. Jos is na de oorlog snel uit beeld verdwenen. Sterker nog: historici zetten bij het horen van het relaas, vraagtekens bij het bestaan van deze ‘verloren zoon’. Een door de familie opgediept krantenartikel van 45 jaar geleden meldt het echter ook. Deze ‘ontdekking’ en daarna Jos’ verhaal optekenen, maakt duidelijk hoe hij bij alle feestelijkheden altijd buiten het vizier is gebleven. Ik ervaar het als een voorrecht hem figuurlijk en letterlijk zijn plek in de geschiedenis te hebben kunnen hergeven. Jos kreeg bij het interview, van de eveneens aanwezige Jan Kort, de primeur van het aangepaste diorama.”

“Dit zijn natuurlijk grootse dingen. Mooi om die te mogen optekenen. Maar niet alles haalt de krant. Ook in het kleine schuilt een verhaal. Dát kan ik delen op deze expo. En van sommige foto’s volgt komende weken nog een verhaal van mijn hand in de krant.”

Expositie

Tachtig jaar na de bevrijding van Den Bosch duiken er nog altijd nieuwe verhalen op. Dierbare voorwerpen met persoonlijke verhalen uit de Bossche oorlogstijd. ‘Op handen gedragen’ is de fotodocumentaire uitwerking van Bosschenaar Claudia Zanin. De tentoonstelling bevat portretten, voorwerpen en verhalen. En is dagelijks te zien van dinsdag 1 oktober tot en met zaterdag 2 november in Huis73 (oud Muzerije), Hinthamerstraat 74, ’s-Hertogenbosch