Het leek zo normaal, het was het niet

Na de capitulatie van het Nederlandse leger op 15 mei 1940, vragen de Bosschenaren zich af: wat zal de bezetting gaan brengen? Aan de ene kant gaat het alledaagse leven door als vanouds. Maar om zich heen zien mensen ook veranderingen. Neem de schouwburg aan de Parade, toen nog Casino genaamd. Het gebouw wordt maandenlang bezet door de Ortskommandant, die er kantoor houdt. Kraft durch Freude [KdF] brengt voorstellingen voor Wehrmachtsoldaten naar het theater aan de Parade: een grote operettevoorstelling in de laatste week van Juli, Die Fledermaus, een revue en de klucht ‘Grosser Herr auf kleiner Insel’.

Op 28 oktober 1940 ging het hele Casino weer open, al krijgen leden van de vrolijkste Bossche sociëteit, de Vereniging Sociëteit Casino te horen dat het theaterseizoen 1940–1941 als verloren moest worden beschouwd. In het seizoen 1940-1941 was er geen theater meer voor de leden van de sociëteit. Wel kwamen er voorstellingen voor de leden van Nederlandsch-Duitsche kultuurgemeenschap, opdat iedereen op dezelfde golflengte zat.

Verjaardag Hitler
In de stad poogt men ondertussen het gewone leven te hervatten. Zo goed of zo kwaad als het ging, en de Duitsers dat ‘gewone’ toelieten, want er waren verordeningen, verboden en een nieuwe kalender. Duitse militairen en nazi-functionarissen lopen door de stad, ze bezoeken de markt, de horeca, de bioscoop en het theater.

De avondklok komt, de spertijd leidt ertoe dat het verboden is om tussen 12 uur 's nachts en 4 uur 's ochtends buitenshuis te zijn. 20 april is de verjaardag van Hitler. Nederland en ’s-Hertogenbosch zullen het weten. Ieder jaar wordt de verjaardag van Adolf Hitler gevierd in het theater aan de Parade, met veel vertoon en trommelslag. Er wordt op Adolf Hitler gedronken en gezongen, Op de Führer, Sieg Heil . Er klinken liederen als Hans Baumanns Es zittern die morschen Knochen [ der Welt vor dem roten Krieg ] — ‘Rot wereldgebeente siddert voor de rode oorlog’.

Tentoonstelling Jan Sluijters
In september 1941 opent een belangrijke tentoonstelling in de Leeszaal, met schilderijen van de succesvolle Bossche kunstschilder Jan Sluijters. Het bestuur van de Leeszaal organiseert deze tentoonstelling als eerbetoon aan de vertrekkende burgemeester Frans van Lanschot. Sluijters viert daarbij zijn zestigste verjaardag en krijgt daarom allerlei tentoonstellingen aangeboden. In Amsterdam, in het Stedelijk Museum en in Den Haag, in het Gemeentemuseum. Het is opmerkelijk, want de fascistische kunstkritiek is heel negatief geweest over Sluijters’ ontaarde, ‘vieze Staphorster schilderijtjes’. Na 1942 zal deze ‘ontaarde’ kunst ook geen kans meer krijgen.

Eeuwige Jood
In het Concertgebouw aan de Jan Heinsstraat, waar nu de Vuebioscoop gevestigd is, wordt de film ‘Eeuwige Jood’ vertoond. De provinciale door en door katholieke krant Het Huisgezin beoordeelt de film Eeuwige Jood als ‘een documentaire, een reportage in speelfilmformaat.’ De recensent is vooral opgelucht dat op het einde van deze film ‘opnamen van Germaanse mensen in de nieuwe orde’ zijn te zien. De recensie is een pijnlijk voorbeeld van hoe de wereld van cultuur worstelt tussen collaboratie en ‘de juiste houding’.

Over de auteur
De schijn van het gewone, een beschouwing over cultuur- en cultuurbeleving, en de manieren waarop de nieuwe orde mensen wilde verleiden door afleiding. Een presentatie in de vorm van beelden en een gesprek met Oscar Schrover, opzaterdag 8 juni tussen 14.00 en 16.00 uurin de Knillispoort tijdens het maandelijkse Historisch café. Frans van Gaal gaat met Oscar in gesprek aan de hand van beeldfragmenten.

Oscar Schrover is curator de nieuwe kunstruimte, voorzitter stichting STOK bij de nieuwe kunstruimte; Kunstenaar; Uitgever; Boekverzorger. Oscar heeft een bijzondere interesse in cultuurbeleving en politiek tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Voor wie het boek meer wil weten over het werk van Oscar Schrover verwijzen wij naar publicaties bij tentoonstellingen in het kader van het Wederzijdsfestival en Graphos. En de website van de Nieuwe Kunstruimte. Schrover schreef in het verleden bijdragen over kunst, kultuur en religie, waaronder interviews met mensen uit de wereld van de cultuur, de omroep en de kunst.

In verband met de organisatie vragen wij u zich vooraf aan te melden via [email protected] . Meer informatie: [email protected] , 06-45482739. De entreeprijs is vijf euro. Dat is inclusief koffie/thee en een plak cake. Donateurs van de Knillispoort hebben gratis toegang.

Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan