Moet Nederland alle koloniale roofkunst teruggeven?
Onderzoeker Jos van Beurden praat op zaterdag 12 november in het Historisch café van de Knillispoort over roofkunst. ‘Wat gestolen is zal terug moeten gaan.’ Dit kernachtige zinnetje veroorzaakte twee jaar geleden een schok in Nederland. Voor het eerst werd ondubbelzinnig vastgesteld dat Nederland ‘roofkunst’ moet teruggeven. Dat was althans het vergaande voorstel van de adviescommissie van de Raad voor Cultuur over koloniaal roofgoed onder leiding van Lilian Gonçalves-Ho Kang You.
In Ongemakkelijk Erfgoed – Koloniale collecties en teruggave in de Lage Landen beschrijft Jos van Beurden de taaie discussies en onwillige onderhandelingen die aan het advies van Gonçalves vooraf zijn gegaan. Tientallen jaren waarin meer niet dan wel werd gesproken en Nederland en België zich, áls er werd gesproken, vooral van hun slechtste kant lieten zien, als kniezende oud-kolonisatoren. Tot de tijdgeest kantelde.
Het kanon van de koning van Kandy in Sri Lanka, krachtbeelden en schedels uit Congo, de Benin-bronzen uit Nigeria, tempelbeelden uit Indonesië, de Javamens: het is maar een greep uit een veelheid van voorwerpen die vaak op oneigenlijke wijze in bezit zijn gekomen van Nederlandse en Belgische musea en particuliere verzamelaars.
Ontdekkingsreis
Sinds hun onafhankelijkheid roepen de voormalige koloniën om teruggave van verloren erfgoed. Daardoor voelt dit bezit steeds ongemakkelijker en zoeken regeringen en musea in Nederland en België manieren om waardevolle objecten terug te geven.
‘Het Europese kolonialisme beslaat een periode van 500 jaar. Onderdeel daarvan was het toe-eigenen van objecten, voorouderlijke resten en archieven,’ stelt Jos van Beurden. Vandaag de dag staat in het debat daarover de vraag centraal: Hoe moeten oud-kolonisatoren om gaan met onder het kolonialisme ‘verworven’ roofkunst en wat willen oud-koloniën?
Je zou zeggen: wat op dubieuze wijze is meegenomen, dat geef je weer terug. Maar zo simpel is het niet, stelt hij . Want is het allemaal wel roofkunst? En ontstaan er geen grote hiaten in sommige museumcollecties, als Nederland alle roofkunst teruggeeft? Van Beurden geeft ook antwoord op vragen als hoe en wanneer deze voorwerpen hier zijn gekomen, en waar ze nu zijn? Hoe gaat teruggeven in zijn werk? Zijn er succesvolle voorbeelden? Moet iets ook terug als het hier niet gemist kan worden? De antwoorden op die vragen blijken verre van eenduidig.
Over Jos van Beurden
Jos van Beurden onderzoekt al jaren koloniale culturele collecties en de mogelijke teruggave daarvan. Hij is verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. In 2016 promoveerde hij op het proefschrift: Treasures in Trusted Hands – Negotiating the Future of Colonial Cultural Objects. Daarmee zette hij het vraagstuk van onder het kolonialisme verworden ‘roofkunst’ op de internationale agenda. Zijn boek werd genomineerd voor de NWO Boekman Dissertatie Prijs. Eerder schreef hij: De terugkeer van culturele en historische (kunst)schatten in Nederland. Zijn recente boek Ongemakkelijk Erfgoed – Koloniale collecties en teruggave in de Lage Landen is inmiddels ook in het Engels vertaald. Hij is een veelgevraagde spreker in binnen- en buitenland.
Ongemakkelijk Erfgoed en hoe ermee om te gaan staat centraal in een optreden van Jos van Beurden op zaterdag 12 november tussen 15.00 en 17.00 uur in de Knillispoort tijdens het maandelijkse Historisch café. We starten met een kort interview. Daarna vertelt Jos van Beurden over zijn bevindingen en is er alle gelegenheid voor een open dialoog. Voor wie het boek van Van Beurden wil kopen, na afloop van de presentatie is dat mogelijk. Jos zal dan zijn werk signeren.
In verband met de organisatie vragen wij u zich vooraf aan te melden via [email protected] . Meer informatie: Frans van Gaal, [email protected] , 06-45482739 of Nine Claassen, [email protected] , 06-30366938. De entreeprijs is vijf euro. Dat is inclusief koffie/thee en een plak cake. Donateurs van de Knillispoort hebben gratis toegang.
